Ja! Maar het gebeurt niet zo vaak. De meest recente is het Justitieel Complex Zaanstad. In het nieuwe complex kunnen meer dan 1.000 justitiabelen worden ondergebracht in een huis van bewaring, gevangenis en psychiatrisch centrum. Gevangenen uit verouderde gevangenissen in de regio (waaronder de Bijlmerbajes in Amsterdam) zijn hier naar toe overgebracht.
Kernbegrippen van het ontwerp zijn: humaan, sober, doelmatig en robuust. Het justitieel complex is toekomstbestendig, kan multifunctioneel worden ingezet en is geschikt voor celgebruik door twee personen. Vanuit goed doordachte kernbegrippen zijn de lay-out en de architectuur bepaald. In het hele complex is veel licht en lucht zichtbaar wat bijdraagt aan een humaan verblijf in het gebouw. De inrichting en het meubilair zijn robuust en gemakkelijk te onderhouden. Bijzonder aan de bouw is het tempo van de realisatie van maar 18 maanden. Dat was haalbaar, omdat waar mogelijk gebouwd is met modulaire en 3D ontworpen prefab-elementen. De cellen bijvoorbeeld zijn complete units met ingestorte voorzieningen die casco op de bouwplaats werden afgeleverd. Elke week werden 24 cellen geplaatst en in een half jaar stonden alle 667 cellen op hun plaats.
Er zijn diverse duurzame energievoorzieningen aangebracht die ervoor zorgen dat de inrichting over een heel jaar energieneutraal draait. In totaal zijn 5.500 zonnepanelen geplaatst die goed zijn voor 1200 GWh aan stroom per jaar. Dit komt overeen met een energieverbruik van ongeveer 350 huishoudens. Daarnaast wordt ook gebruik gemaakt van een windmolen die direct verbonden is met het complex in Zaanstad. Voor het verwarmen en koelen van het gebouw wordt bovendien gebruik gemaakt van een warmte-koude-opslagsysteem (WKO). De verlichting van het gebouw bestaat zoveel mogelijk uit LED-verlichting en Longlife lichtbronnen. Door aanwezigheidsdetectie brandt het licht alleen als personen zich in de betreffende ruimte bevinden.
Ook in Dendermonde, België is onlangs een humane, moderne en duurzame gevangenis in gebruik genomen voor 444 gedetineerden. Het ontwerp is erop gericht om de omstandigheden voor zowel de gedetineerden als het gevangenispersoneel te verbeteren. De gedetineerden worden zo goed mogelijk voorbereid op hun herintegratie in de samenleving. Er zijn lokalen en ateliers om te werken, opleidingen te volgen of activiteiten te organiseren. Het is een overzichtelijk complex met een heldere structuur. De gevangenis ziet er uit als één geheel, maar tegelijkertijd zijn de aparte functies duidelijk van elkaar gescheiden, wat bijdraagt tot een goed oriëntatiegevoel en het gemeenschapsgevoel stimuleert. De creatie van patio’s zorgt voor een goede lichtinval en een aangenaam uitzicht.
In tegenstelling tot klassieke gevangenissen, zijn er geen tralies voor de celramen, wat een ruimer en humaner gevoel geeft. Kleurgebruik in de gangen en cellen maakt de gevangenis minder kil, evenals het gebruik van porselein in de cellen in plaats van inox. De gevangenis heeft twee groene ‘wandelingen’ en vier binnentuinen. Rond de gevangenis is een gracht aangelegd en een ruime groenzone die als visuele en akoestische buffer dient voor de omwonenden. Leuk detail: twee originele celdeuren uit 1863 van de oude gevangenis in het centrum van Dendermonde zijn gerestaureerd en in de nieuwe gevangenis tentoongesteld.