De discussie onder voor- en tegenstanders van cellulaire opsluiting bleef door de jaren heen telkens terugkomen. Hielp eenzame opsluiting nu wel echt? Gedetineerden met levenslang en langgestraften mochten maximaal de eerste 5 jaar van hun straf in eenzame opsluiting doorbrengen. Maar er kwamen steeds meer geluiden dat gevangenen meer geholpen waren als hen ook mogelijkheid tot sociale contacten en lichaamsbeoefening werd toegestaan.
In 1932 werd het bij wet mogelijk dat gevangenen aan gezamenlijke arbeid, onderwijs en lichaamsoefening konden deelnemen. Omdat cellulaire gevangenissen daarvoor niet geschikt waren, zouden ze verbouwd moeten worden. Voor de gevangenis in Utrecht vond men dat niet meer nodig. Het cellenoverschot was immers in die tijd zo groot, dat de strafgevangenis per 1 september 1932 overbodig was en werd gesloten. Het gebouw kwam in gebruik als archief van de rechtbank en deed dienst als depot van de bibliotheek van de Universiteit. Tevens was er het Criminologisch Instituut gevestigd. In die periode werden ook de zes bewaarderswoningen op het voorterrein vrijgegeven voor andere inwoners van de stad. Dat was de tijd dat de eerste ideeën opkwamen om de gevangenis geheel te slopen. De locatie leek sommigen erg geschikt voor een schouwburg (die uiteindelijk op het Lucas Bolwerk zou komen).
De sloopplannen gingen echter niet door omdat de gevangenis in 1938 weer nodig was. Wel was weer een ingrijpende verbouwing noodzakelijk. Al snel na de heropening raakte de gevangenis tijdens de Duitse bezetting overbevolkt. Op het hoogtepunt in 1943 zaten er maar liefst 662 gevangenen in 170 cellen!
Na de Tweede Wereldoorlog volgden er diverse kleinere verbouwingen. Totdat er stemmen opgingen om niet meer telkens het gebouw aan te passen aan de nieuwe wensen en eisen maar nieuw te bouwen. Toch werd uiteindelijk eind jaren ‘90 weer gekozen voor renovatie. Zoals nu blijkt, is dat de laatste ingrijpende verbouwing geweest voordat de gevangenis in 2014 voorgoed haar deuren sloot. Sloop is door de monumentenstatus van het complex nu geen optie meer.
De boeiende vraag van volgende week:
#7 Wat is het vlak?