#2: Wie bouwt de eerste Utrechtse gevangenis?
Toen eenmaal de beslissing was gevallen dat er voor het eerst een echte gevangenis gebouwd ging worden, werd nog lang gesteggeld over de locatie. In eerste instantie werd ingezet op de bouw van een nieuwe gevangenis op het Oudwijkerveld (ongeveer ter hoogte van het huidige Van Limburg Stirumplein, bij het Wilhelminapark). Om diverse redenen werd uiteindelijk gekozen voor de niet meer in gebruik zijnde aarden bolwerk Wolvenburg. Utrecht verkocht het bouwrijpe terrein voor fl. 14.000,- aan het Rijk.
De gevangenis is ontworpen door Isaäc Warnsinck en J. Fijnje. Het oorspronkelijke ontwerp uit 1853 bestond uit een kruisvormig gebouw met drie cellenvleugels. Het geheel werd omsloten door een muur met een voorgevel bestaande uit een centraal administratiegebouw en woningen voor het personeel. Het is een grappig toeval dat aannemer C. Boef uit Rotterdam de eerste Utrechtse gevangenis heeft gebouwd. Op 1 juli 1856 werd het complex officieel in gebruik genomen. De huidige vleugel-A (west) en -C (oost) waren voor de mannen en toentertijd zaten de vrouwen in de nog korte B-vleugel (noord). Op de koppen van de drie vleugels zaten waaiervormige luchtplaatsen. Alleen die aan de A-vleugel zijn uiteindelijk bewaard gebleven.
Bij de eerste grote verbouwing in 1877 (met architect J.F. Metzelaar) verhuisden de vrouwen naar de C-vleugel en werd de voormalige vrouwenvleugel met 77 uitgebreid. De nieuwe cellen werden meteen een klein beetje groter gemaakt. Dat is nu nog terug te zien. Er kwamen ook meer woningen voor de bewaarders. De huidige voorgebouwen aan weerszijde van het hoofdgebouw stammen uit die tijd. De zes cipierswoningen die los op het terrein staan, zijn ontworpen door de zoon van Metzelaar en in 1896 gebouwd. Vanaf ca. 1900 verandert er weinig meer aan het uiterlijk van het complex. Onder invloed van een veranderende kijk op het gevangeniswezen wordt Wolvenplein in de 20ste eeuw nog wel diverse keren intern verbouwd.
De boeiende vraag van volgende week:
#3 Eenzame opsluiting; bestaat dat nog?